Voor MGM animatie waren de oorlogsjaren in veel opzichten de beste jaren. De studio profiteerde van nieuwe animators die waren overgelopen van zowel Disney als Warner Brothers, waaronder Hugh Harman en Rudolph Ising, de originele makers van de Looney Tunes. MGM’s grootste aanwinst was echter het rekruteren van de andere Warner Bros. veteraan Tex Avery, en ook William Hannah en Joseph Barbera, het duo dat de Tom and Jerry films zou maken. De vriendelijke rivaliteit tussen Avery en Hannah-Barbera leidde tot animatiefilms die net zo scherp en gewelddadig waren als de films van Warner Bros. En met de hogere budgetten en creatieve vrijheid van MGM maakte de studio films die het prestige hadden om te concurreren met Disney bij de Oscars.
Lees ook het tweede deel van mijn artikel over Wereldoorlog II tekenfilms, met de nadruk op de films van Paramount Pictures.
Peace on Earth (1939) en Good Will to Men (1955)
Het is kerstavond, in een post-apocalyptische Aarde bewoond door dieren. De kleinkinderen van een oude eekhoorn vragen hem waar de zin uit een kerstlied “Peace on Earth, good will to men” op slaat. De eekhoorn herinnert zich de mens als een demonisch wezen met gasmaskers en ijzeren wapens, dat altijd oorlog voerde om de meest banale conflicten. De gevechten gingen door totdat de laatste man op aarde sneuvelde in de loopgraven.
Wat Peace on Earth als korte animatiefilm vooral doet uitblinken is het contrast in animatiestijlen. Terwijl de diertjes in een schattige Disney-achtige stijl zijn getekend worden de mensen ultra-realistisch in beeld gebracht. De oorlogsscenes, die overduidelijk zijn geïnspireerd op Wereldoorlog I, lijken bijna beelden uit een documentaire.
Deze door Hugh Harman geregisseerde film werd genomineerd voor een Oscar, en volgens bepaalde bronnen ook voor de Nobelprijs voor de Vrede, hoewel dat laatste niet in de database van de Nobelprijs nominaties staat. Wetende hoe de geschiedenis is gelopen is het natuurlijk wel ironisch dat een Amerikaanse film zo’n anti-oorlog standpunt aanneemt. Nog geen drie jaar later zouden de films van MGM massaal de pro-oorlog propaganda toon omarmen. Maar het is belangrijk om te weten dat de nog beginnende oorlog in 1939 werd beschouwd als een Europees conflict. De meeste Amerikanen waren tegen actieve deelname, totdat Japan in 1941 Pearl Harbour bombardeerde.
Good Will to Men, geregisseerd door William Hanna en Joseph Barbera, is een remake die het plot van Peace on Earth bijna één-op-één volgt. Het verhaal is nu echter geactualiseerd met de inclusie van beelden die meer lenen van Wereldoorlog II. En het zijn nu twee grote bommen die de mensheid verdoemen, duidelijk een verwijzing naar de atoombom. Hier zien we dus een Amerikaanse film die preekt tegen oorlog en nucleaire wapens, gemaakt in de tijd waarin de VS verwikkeld was in de Koude Oorlog. Wanneer de wijze uil de woorden “Gij zult niet doden” in de Bijbel leest merkt hij ook op: “Dit lijkt een boek met goede regels, maar zo te zien heeft men daar weinig naar geluisterd”.
De boodschap die beide films preken is simpel en misschien een beetje naïef. Vrede op aarde is niet altijd een optie met een vijand als Nazi-Duitsland. Het is hoe dan ook een goed ideaal om naar te streven.
The Rookie Bear (1941)
Barney Bear wordt uit zijn winterslaap gehaald voor een telegram van Uncle Sam met het nieuws dat hij een vakantie heeft gewonnen. Dit blijkt echter een truc om hem te rekruteren voor het Amerikaanse leger. The Rookie Bear is een reactie op de dienstplicht die de Amerikaanse regering invoerde in 1940. Tijdens de economische crisis van de jaren 30 was er veel bezuinigd op het leger. Maar dankzij de oorlog in Europa voorzag men dat nieuw personeel weer hard nodig was.
Hoe het leger in de film wordt vertoond is allesbehalve positief. Sterker nog, deze film toont een aantal bijzondere gelijkenissen met Disney’s anti-Nazi film Der Fuehrer’s Face (1943), die twee jaar later verscheen. Denk aan de manier waarop Barney met een bajonet het trainingskamp in moet worden gedwongen. Ook de plotwending waarbij Barney uit zijn nachtmerrie ontwaakt doet denken aan hoe Donald Duck uit zijn nachtmerrie ontwaakt in de Disney film.
Net als met zijn collega Hugh Harman zou je denken dat regisseur Rudolph Ising een pacifist was. Of het echt zijn bedoeling was om een satire te maken van Amerikaans militarisme is echter niet helemaal duidelijk. Een jaar later zou hij stoppen bij MGM om voor de animatie divisie in de luchtmacht te werken.
The Yankee Doodle Mouse (1943)
Tom en Jerry’s conflict in de kelder van hun huis escaleert tot een schijnoorlog. De kat en muis bestrijden elkaar met huishoudelijke objecten die sterk doen denken aan de wapens van Wereldoorlog II. Jerry staat hier symbool voor de geallieerden en Tom voor de as. Dat is vooral evident wanneer Tom een ei in zijn gezicht krijgt waardoor hij ineens lijkt op de Duitse generaal Dietrich von Saucken. En zoals de titel van de film suggereert bestaat de soundtrack voor een groot deel uit variaties op verschillende Amerikaanse volksliederen.
The Yankee Doodle Mouse is een van de beste Tom en Jerry films, en ook de eerste die de Oscar voor beste animatiefilm zou winnen. De verwijzingen naar de oorlog waren duidelijk voor het publiek uit 1943, maar zijn nog steeds subtiel genoeg om hier niet meer dan een typische Tom and Jerry film van te maken. Wel is één propagandascene uit de film in heruitgaven verwijderd, waarin Jerry Tom zou dwingen om postzegels voor oorlogsrantsoenen te likken. Helaas zijn er enkel aantekeningen en schetsen van deze scene overgebleven. Het gaat om slechts één grap, maar het is toch jammer dat een Oscar winnende Tom and Jerry film vandaag de dag incompleet is.
Blitz Wolf (1942)
Tex Avery staat bekend als de man die de Looney Tunes bij Warner Bros. hun stijl en humor gaf. Zijn beste werk komt echter uit zijn tijd bij MGM, en zijn regiedebuut bij die studio was meteen een knaller. In Blitz Wolf introduceert Avery zijn Wolf personage, een slechterik die later de aartsvijand van Droopy zou worden. Het verhaal van De drie biggetjes was zelfs in 1942 al een van de meest hervertelde fabeltjes. Met name Disney’s Three Little Pigs uit 1933 was een hit onder het Amerikaanse publiek. Maar Avery geeft een eigentijdse draai aan het verhaal door de wolf te casten als Adolf Wolf, een niet zo subtiele allegorie voor Hitler. Subtiliteit is ook duidelijk niet het doel van deze film. In het voorwoord staat letterlijk “The Wolf in this photoplay is NOT fictitious. Any similarity between this Wolf and that (*!!*hrrmm%) jerk Hitler is purely intentional!”.
Biggetjes nummer 1 en 2 geloven dat hun getekende vredesverdrag hen zal beschermen tegen een invasie van Adolf Wolf. Biggetje nummer 3 neemt daarentegen alle mogelijke maatregelen en bouwt een fort. Hij heet ook niet voor niets Sergeant Pork, een hommage aan de gedecoreerde WOI-veteraan Sergeant Alvin York. Tex Avery verandert hierbij een simpel fabeltje over hard werken en overleven in een kritiek richting naïef pacifisme, de terughoudendheid om tegen Nazi-Duitsland te vechten.
Dat Hitler in deze film met een wolf wordt geassocieerd is ook passend, want Wolf was immers zijn bijnaam. De film maakt ook veel gebruik van het deuntje O du lieber Augustien. De meeste Nederlanders zullen deze melodie herkennen van het Sinterklaaslied Daar wordt aan de deur geklopt. In oorlogstekenfilms werd het deuntje echter vooral met de Nazi’s geassocieerd. Deze film is dus erg rijk aan leuke trivia. Maar zelfs zonder die context blijft het een hilarische Tex Avery tekenfilm, met veel geweld en de meest schaamteloze ‘dad jokes’.
Lees ook het vierde en laatste deel van dit artikel, met de films van Walt Disney. De jaren 40 waren niet de makkelijkste tijden voor de studio. Om te overleven stuurde Disney ook zijn beroemdste personages naar het front. En in één klassieke film zien we Donald Duck zelfs in Nazi-uniform.
Waar kun je de films zien?
De volgende films vallen onder het publiek domein en kun je gratis online kijken.
Wil je de hele week op de hoogte gehouden worden van het laatste entertainment nieuws? Volg ons dan op Facebook, Instagram en Twitter. Zo ontvang jij als eerste het laatste nieuws!
