Iedereen heeft waarschijnlijk wel van Popeye gehoord. Maar de naam Fleischer is vandaag de dag niet een alledaags begrip, zoals Disney. Max en Dave Fleischer waren desondanks net zulke grote animatie pioniers als Walt en Roy Disney. De films van Fleischer waren experimenteler, surrealistischer en qua toon vaak ook veel volwassener dan die van Disney. En terwijl wij Disney films vaak associëren met Europese sprookjes en klassieke muziek leunden Fleischer films veel meer richting het moderne stadsleven en jazz. Maar nadat de gebroeders Fleischer in 1942 de studio verlieten werd Fleischer Studios overgenomen door distributeur Paramount Pictures en hernoemd naar Famous Studios. Deze verandering kwam qua tijd ook overeen met de Amerikaanse deelname aan de oorlog. Onder Famous Studios zien we daarom een sterke verandering in inhoud en toon van de verhalen, alsof de films van Paramount hier hun onschuld waren kwijtgeraakt.
Lees ook het eerste deel van mijn artikel over Wereldoorlog II tekenfilms, met de nadruk op de films van Warner Brothers.
A Language all my own (1935)
Als vrijgevochten showgirl belichaamde Betty Boop de vrije flapper cultuur van de jaren 20. De jazzmuziek en seksueel suggestieve humor maakten de Betty Boop films vooral populair onder een volwassen publiek. Maar tegen het einde van de jaren 30 zou Betty wegens druk van de Hays Code meer de rol van een conservatieve huisvrouw opgelegd krijgen, en tegen de tijd dat de oorlog uitbrak was ze al geheel van het witte doek verdwenen. Betty Boop was ook bijzonder populair in Japan. Het is niet moeilijk om je voor te stellen dat haar grote hoofd met expressieve ogen een belangrijke inspiratie zijn geweest voor invloedrijke manga artiesten als Osamu Tezuka.
In A language all my own vliegt Betty naar Japan om een show op te voeren voor de lokale bevolking. Een simpel plot dus, maar er is toch veel interessants aan de hand. Het meest opmerkelijke is hoeveel aandacht de filmmakers hebben besteed aan het uitbeelden van het Japanse publiek in het theater. Het is zeldzaam voor een jaren 30 animatiefilm om buitenlandse personages te zien die met respect zijn afgebeeld, en dus niet lijken op typische etnische stereotypen. Omdat deze film was gemaakt voor de Japanse markt liet animator Myron Waldman zijn werk door Japanse studenten beoordelen voor authenticiteit.
Betty draagt in haar optreden een kimono en begint in het Japans te zingen, en op zijn beurt zingt het publiek het Amerikaanse volkslied Columbia, Gem of the Ocean met haar mee. Volgens een hardnekkig gerucht zouden de Fleischer broers de Japanse taal hebben gebruikt om de gewaagde zin “Kom naar bed met mij en dan zullen wij Boop-Oop-a-Doop” in de film te verstoppen, als weerstand tegen de Hays Code. Het is een leuk gerucht, maar dat is helaas niet van Betty zingt.
Deze film toont een tijdperk waarin de VS en Japan elkaar de hand reikten. Nog geen zeven jaar later waren de landen elkaars grootste vijanden.
The Mighty Navy (1941) en Happy Birthdaze (1943)
The Mighty Navy was de film waarin Popeye een carrièreswitch maakte, van gewone zeeman naar marinier. Dit is ook te zien aan zijn nieuwe witte uniform. De Popeye tekenfilms uit de oorlogsjaren draaiden minder vaak om de gebruikelijke driehoeksverhouding tussen Popeye, zijn geliefde Olive Oyl en zijn rivaal Bluto. In plaats daarvan lag de focus vaker op het alledaagse leven binnen de marine. Opmerkelijk aan The Mighty Navy is dat we Popeye hier zien vechten tegen een vijand zonder identiteit. Wanneer we de vlag van het oorlogsschip zien staat er letterlijk op geschreven “ENEMY (NAME YOUR OWN)”. Je krijgt sterk de indruk dat de gebroeders Fleischer in 1941 nog altijd niet wisten welke kant in de oorlog de Amerikanen zouden kiezen. Dit veranderde uiteraard na de aanval op Pearl Harbour aan het einde van dat jaar. De Popeye film You’re a Sap Mr. Jap (1942) heeft geen moeite om Japanse mariniers neer te zetten als achterbakse lafaards.
Happy Birthdaze toont dan weer het leven van een marinier wanneer hij niet aan het front vecht. De oorlogsjaren waren een tijd van schaarste, en Olive vertelt Popeye in een brief dat zij net genoeg suiker heeft gerantsoeneerd om een verjaardagstaart voor hem te bakken. Uit medelijden nodigt Popeye ook zijn suïcidale marine collega Shorty uit voor zijn verjaardag. Ondanks dat deze film zich niet op het slagveld afspeelt is het met de hoeveelheid grappen over zelfmoord toch een van de donkerste Popeye films. En de cynische punchline aan het einde is iets wat je moet zien om te geloven.
De Superman reeks (1941 – 1943)
Het is moeilijk om te vergeten hoe belangrijk de allereerste Superman verfilmingen waren. Het personage was toen slechts drie jaar oud. In deze films zien we hem dus in zijn meest simpele vorm, als een symbool van kracht en rechtvaardigheid. Maar waar deze films pas echt in excelleren is in de spectaculaire animatie en getekende achtergronden. Dat komt omdat de gebroeders Fleischer een budget kregen dat tot drie keer zo hoog was als de gemiddelde Paramount tekenfilm. De invloed van de films is nog steeds te zien in moderne comic verfilmingen en zelfs in het werk van Hayao Miyazaki.
Nadat Fleischer Studios in 1942 werd hernoemd naar Famous Studios werden er meer oorlog gerelateerde Superman films geproduceerd. Helaas zijn de films uit deze tijd wegens meerde problematische verhaallijnen minder aan te raden. In Japoteurs (1942) neemt Superman het op tegen Japanse spionnen met een permanente groteske grijns op hun gezicht. Het zijn niet eens zozeer de tekeningen waar ik de meeste problemen mee heb, maar meer de boodschap achter de verhaallijnen. In de openingsscène van Japoteurs zien we een Japans-Amerikaanse burger op een kantoor. Hij drukt op een geheime knop op zijn bureau waardoor een foto van het Vrijheidsbeeld aan de muur wordt vervangen voor de Japanse vlag van de rijzende zon. Hij buigt vervolgens richting de vlag, fronst naar de camera en verbrandt een Amerikaans krantenartikel met een sigaret. Deze scene impliceert dat elk persoon van Japans afkomst, zelfs een medewerker op kantoor, potentieel een spion voor het Japanse rijk zou kunnen zijn. Dit is een stereotiep dat in de geschiedenis erg schadelijk is gebleken, aangezien rond de 120.000 Japans-Amerikaanse burgers in die tijd door de Amerikaanse staat werden overgeplaatst naar concentratiekampen.
Het is jammer, want ik had graag een film gezien waarin Superman simpelweg Nazi’s in elkaar slaat. En als je bedenkt dat hij een stripfiguur is bedacht door Joodse artiesten… dat zou de ultieme wraakfantasie zijn. De Fleischer Superman films met een meer sci-fi gedreven plot zijn uiteindelijk het meest aan te raden. In de eerste film Superman (1941) redt hij gebouwen van een verstrooide wetenschapper met een massavernietigingswapen. En in TheBulleteers (1942) wordt de stad beschoten door een bende met een vliegende raketauto. Je kunt ook in deze twee films voelen dat voor veel Amerikanen de oorlog al op de loer lag.
In het derde deel van dit artikel duik ik in de films van MGM. Tom en Jerry vechten hun eigen oorlog uit in de kelder van hun huis. Ook zien we een aantal anti-oorlogsfilms, gemaakt in een tijd waarin de Amerikaanse bevolking terughoudend was over deelname aan de oorlog.
Waar kun je de films zien?
De volgende films vallen onder het publiek domein en kun je gratis online kijken.
Wil je de hele week op de hoogte gehouden worden van het laatste entertainment nieuws? Volg ons dan op Facebook, Instagram en Twitter. Zo ontvang jij als eerste het laatste nieuws!
